Wijs?!

‘Jullie lijken niet goed wijs’, is de strekking van de reactie van veel lokale mensen als ze horen dat we van Juba via Rumbek, naar Wau rijden. Af en toe heb ik begrip voor die reactie. Als we na een dag wachten ’s avonds nog steeds voor een kolkende rivier staan in de hoop om over te steken, omdat de brug stuk is, we ons in de rivier wassen en daarna in de auto slapen. Of als de ene na de andere vrachtwagen in de blubber zakt, en er geen goede alternatieve route is. Als er amper weg tussen de gaten te vinden is. Als we een minibusje uit de modder trekken. Of de plassen water zo groot zijn dat er meerdere koeien in passen. Dan is een rit van 820 km erg lang. Lange uren in de auto, voorzichtig manoeuvrerend, wachtend en slapend. De meeste tijd geniet ik met volle teugen. Wat bijzonder om het land op deze manier te zien, imponerend uitgestrekt, en ontoegankelijk. Onbegrijpelijk dat de bruggen stuk zijn, zodat alle hoofdwegen naar het noorden van het land afgesneden zijn. Binnenkort zullen brandstof en andere producten in Wau schaarser worden. Op de weg naar Wau staan honderden vrachtwagens vast, omdat de weg niet begaanbaar is. We hebben twee vaten diesel ingeslagen, en wachten op wat komen gaat. Voor mij is het nieuw om te ervaren dat producten niet te krijgen zijn. Gister geen Blue Band, vandaag geen jam, spannend wat morgen brengt. De mensen hier zijn eraan gewend, het is een jaarlijks terugkerend fenomeen. Onderweg luisteren we muziek, maken grappen over het aantal koeien dat in de gaten in de weg past, picknicken met yoghurt, crackers, en brood voor het ontbijt, lunch en avondeten. Op plaatsen waar de weg moeilijk of niet begaanbaar is, zijn mensen een handeltje in thee van smerig water, koekjes, lokaal gebrouwen bier (dat in grote hoeveelheden geconsumeerd wordt, er wordt toch niet gereden…), gefrituurde deegsnacks, of aanverwante zaken begonnen. Zij varen wel bij de malaise van de chauffeurs. Als we niet aan de rivier slapen, vinden we hotelletje en eten we ’s avonds tussen de lokalen in een restaurantje aan de weg. Chapati’s, soep, tomaten, rijst, bonen, thee. Ik ben verbaasd hoe lekker het eten smaakt, en dat de drankjes bij het naastgelegen restaurantje of winkeltje gekocht worden. Thomas, de lokale collega die met ons mee is, praat als brugman bij de checkpoints om zonder teveel gedoe door gelaten te worden, blijft door al zijn contacten op de hoogte van de veiligheidssituatie, waadt samen met Willem door de blubber om de weg te verkennen, legt uit hoe het land en de mensen in elkaar zitten, en grijnst, met een blik van verstandshouding, ‘what, what, what’ als iemand alleen maar ‘what’ zegt. Doel van deze bizarre reis is om onze nieuwe auto naar Wau te brengen. De spik en span auto die we uit Juba meenamen, is bijna onherkenbaar geworden onderweg. In Juba veegde ik mijn voeten voordat ik instapte, en beloofde mezelf niet te rijden. Stel je voor dat er iets gebeurt. Toen na de eerste kilometers de auto smerig was, en Willem mij aanmoedigde om wel te rijden, ben ik toch overstag gegaan. Slingerend over de weg om de gaten te ontwijken, stapvoets rijdend door gaten die zich het best laten vergelijken met zwembaden, tussen de koeien met imponerende hoorns en gewapende jongens. ‘Ninja khawaja’, blanke vrouw, hoor ik regelmatig. ‘Het is bijzonder voor de mensen om een blanke dame achter het stuur te zien’, legt Thomas uit. Ik weet niet of het aan mijn blanke gezicht en vriendelijke glimlach ligt, maar met een handgebaar worden we doorgelaten bij de checkpoints. Doodmoe maar voldaan komen we uiteindelijk, na vier dagen/nachten rijden, aan in Wau. De reis komt ondanks alles toch nog te snel ten einde. Het moet weer even wennen om thuis op de compound te zijn. Daar ervaar ik de wereld vaak als klein, en ik ben dankbaar dat we de grootheid van de buitenwereld op zo’n bijzondere manier konden ervaren. En dat we veilig en wel met de auto terug zijn, die zal het werk hier in de regio makkelijker maken.

Onderweg, in de buurt van Rumbek, wemelt het van de imposante koeien met sierlijke hoorns. De jongelui lopen met geweren rond alsof het herdersstokken zijn. In de dorpen drommen de mensen samen en smeden plannen voor de volgende aanval op de vijandige clans. Een van de klinieken die Dorcas ondersteunt, is aan het begin van het jaar geplunderd en mensen hebben het gebied eromheen verlaten. De kliniek is nu tijdelijk gehuisvest in een klein gebouwtje. De enige kamer doet dienst als consultatieruimte, apotheek en onderzoeksruimte voor zwangere vrouwen. De patiënten wachten buiten onder de luifel op hun beurt. De prijs voor een consult is verhoogd van 2 naar 5 pond, omdat er nu huur betaald moet worden. Nog steeds komen mensen graag naar de kliniek, omdat ze tevreden zijn over de kwaliteit van de zorg, en ze niet met onvoorziene kosten worden geconfronteerd zoals in het staatsziekenhuis het geval is. ’s Avonds is het stil op straat, mensen zijn bang om hun huis nog te verlaten. De bisschop heeft de vorige avond geweerschoten gehoord. Als wij terug zijn in Wau, horen we dat nadat wij Rumbek verlaten hebben, op dezelfde weg een aantal mensen zijn vermoord. Ze waren van de ‘verkeerde’ stam. Er is hier nog werk genoeg voor Thomas, die zich voor Dorcas met het thema ‘vrede en verzoening’ inzet. Hij suggereert dat een ‘neutrale buitenstaander’ de leiding moet nemen in het oplossen van de problemen, en dat de jonge leiders in de gemeenschappen gevonden moeten worden. De oplossing van het probleem ligt niet bij de officiële, oudere leiders, maar bij de jonge aanvoerders van de gewelddadigheden. De dynamiek van de gewelddadigheden zijn gecompliceerd: wie vecht met wie, wie kan niet met wie overweg, wie wil wie uit de weg hebben geruimd. Waarom kunnen we/ze niet gewoon bezig zijn met het opbouwen van het nieuwe land en gebruik maken van de mogelijkheden die er zijn, en in vrede samenleven?