Van de regen in de blub

De regentijd is weer aangebroken. Af en toe regent het zo hard dat de straten in rivieren veranderen, we binnen (bijna) kunnen zwemmen en ik me eigenlijk niet buiten de poort durf te wagen. Ik heb mijn portie blubber voor dit jaar wel gehad vind ik zelf. Helaas is de regentijd nog niet over.

Voor Akon North, het afgelegen projectgebied in Warrap, begint de uitdagende tijd van het jaar waarin het gebied moeilijk tot niet toegankelijk is. Waarschijnlijk hebben we vorige week voor de laatste keer dit jaar de locatie met de auto bezocht. En hoe… De laatste kilometers door het moeras zijn we meerdere malen losgetrokken door een tractor die met ons mee reed. Anders waren we vast in de blubber blijven steken. Nog even, en het water in het moeras staat zo hoog dat het gebied een eiland is geworden en alleen nog maar met de boot bereikbaar is.

Marko hurkt trots op zijn toilet in aanbouw. Het gat, bovenin een hoop aarde, heeft hij afgedekt met steen totdat de oogst binnen is en hij tijd heeft de constructie met modder en riet af te maken. Het geraamte van het toilethuisje heeft hij gemaakt van takken. Marko: ‘Tot het toilet klaar is, doen we nog steeds onze behoefte in het veld. Daarna moet dat snel veranderen. De honden en vliegen verspreiden de bacteriën naar onze compound, het eten en het bestek.’ Marko heeft zeven vrouwen en veel kinderen. Omdat het zo druk is in zijn huis, vind hij het extra belangrijk om een toilet te hebben. Ook de buurman heeft interesse, en luistert geïnteresseerd mee tijdens ons gesprek. ‘Een van de gezondheidsvoorlichters heeft me erop attent gemaakt dat het ongezond is om geen toilet te hebben. Daarom heb ik ervoor gekozen deze toilet te maken,’ aldus Marko. De toilet is verhoogd om zo te voorkomen dat’ie volloopt door de zware regens.

Iets verderop in de kliniek ontmoet ik Awien, een jong ogende vrouw en moeder van acht kinderen. Ze komt voor zwangerschapscontrole. Voorgaande jaren was functioneerde de kliniek nauwelijks en moest ze naar een naburige kliniek, 7 uur lopen van haar huis. Nu kan ze op 1,5 uur loopafstand terecht. Met plaatjes geeft de verpleger tekst en uitleg over een gewone zwangerschap en mogelijke complicaties. Verder zorgt hij ervoor dat Awien vaccinaties krijgt. De sobere staat waarin ik de kliniek 2,5 jaar geleden aantrof is voorbij. Nu is er personeel, er zijn medicijnen en vaccinaties, faciliteiten om afval te verbranden, toiletten die makkelijker toegankelijk zijn dan het hutje van voorheen, vrouwen bevallen niet langer op de grond maar op een bed, de kliniek is fris geschilderd, en, niet te vergeten, de zieken, zwangere vrouwen en kinderen weten de kliniek te vinden. Verder wordt op het terrein hard gewerkt aan een afdeling om ernstig ondervoede patiënten op te nemen en intern te behandelen tot ze voldoende aangesterkt zijn.

Bij de school zijn openbare toiletten gemaakt. Een van de leraren vertelt enthousiast: ‘Nu kunnen we nogmaals proberen in aanmerking te komen voor school voeding van het wereld voedsel programma. Voorheen kwalificeerden we ons niet, omdat we geen betonnen Wc’s hadden.’ Iets verderop staat een hutje dat tot nu toe als toilet dienst deed. De toiletten zijn nog zo nieuw, dat er nog geen paadje naartoe loopt. ‘Je moet de leerlingen het paadje laten maken,’ adviseert een van mijn collega’s, ‘dat moesten wij ook doen toen we op school zaten.’

Als we terug lopen, komen we een opstootje tegen waarbij mannen in uniform, geiten en vrouwen betrokken zijn. De mannen in uniform lopen met geiten in de armen, terwijl de vrouwen hun stem verheffen en de mannen aankijken met een mengeling van boosheid en frustratie. ‘De zoon van het gezin heeft iemand vermoord, en nu wordt de ‘boete’ opgehaald. De familie van de dader moet een aantal geiten betalen aan de familie van het slachtoffer,’ legt een lokale collega uit die Dinka verstaat. Dat de mannen al die moeite doen om het gebied in te komen om een paar geiten te confisqueren intrigeert mij. Dapper van ze, maar misschien is een geldboete volgende keer (hopelijk is er geen voldoende keer) toch praktischer…

Hoewel er veel positieve dingen plaatsvinden, zijn het niet alleen maar positieve verhalen die ik kan vertellen. Neem bijvoorbeeld Agang, een meisje van zeven, dat ernstig ondervoed is. Haar lichaam is niet meer dan een verzameling botten. Haar lichaam is vergroeid, onder andere als gevolg van polio. Haar moeder en stiefmoeders, haar vader heeft meerdere vrouwen, zorgen goed voor haar. ‘We geven haar alle plumpynut, bijvoeding, en ze geniet ervan.’ Toch is haar situatie de afgelopen weken niet echt verbeterd en bestaat het vermoeden dat niet alle bijvoeding Agang ten goede komt. Misschien dat haar broertjes en zusjes, of de volwassenen in het gezin, ook wel van de zoete pasta houden. Moeilijk om te zien en te weten dat dit meisje niet een ‘gewoon’ en volwaardig leven zal kunnen leiden in de gemeenschap waarin ze woont.

Het blijft een uitdaging om voldoende voedingssupplementen voor matige en ernstig ondervoede patiënten zeker te stellen. Gelukkig komt de oogsttijd steeds dichterbij. Een paar weken geleden werd de grond klaargemaakt om te zaaien, nu staat de sorghum al metershoog. Alleen via smalle voetpaadjes met aan weerszijden de hoge stengels zijn de tukuls, huizen, nog te bereiken. Het doet me denken aan het maisdoolhof van thuis, en daarmee lijkt het een permanent spelletje.

In mijn kamer hangen foto’s en spreuken aan de muur. Op eentje staat: ‘I like people who smile when it’s raining’. Tombe, onze computertrainer in Wau, is een van die positievelingen. ‘Thank God for the good weather’, stelt hij steevast voor als gebedspunt in de ochtend als het weer eens pijpenstelen heeft geregend. Hij geniet van de koelte, en neemt alle malaria en blubber voor lief. Misschien moeten we ook maar bidden voor bescherming tegen malaria, slangenbeten en minder blubber.