Kersttijd, tijd voor kerst?

‘Hier voelen de mensen wel dat het kerst wordt’, reageert Thomas, een van mijn Zuid Soedanese collega’s. De regen is gestopt, langzaam wordt het weer warmer, en het waait een beetje. ‘Ik heb niet het gevoel dat het bijna kerst is’, zei ik iets eerder. Nog geen kerstboom, -man en –lichtjes te zien. Terwijl ik Nederlandse pepernoten eet en een groot brok Hema speculaas uit een Sinterklaas papier tevoorschijn haal, maken de collega’s zich druk over nieuwe kerstoutfits, en of ze wel of niet het geld hebben om de feestdagen bij familie door te brengen die vaak ver weg woont.

In de ‘waterwereld’ daalt het waterpeil langzaam. In de overstroomde gebieden langs de weg staat jong en oud in het water te vissen. Aan de kant van de weg wordt vis gerookt en verkocht. Deze tijdelijke, levendige taferelen zijn nieuw voor mij. Later dobber ik in een houten kano tussen het riet, in het licht van de ondergaande zon en voel ik me bijna thuis. De collega’s die niet kunnen zwemmen dragen fluoriderende reddingsvesten en houden zich krampachtig vast aan de boot. De loop-tijd tot het kantoor is gereduceerd tot twee uur. Het is bijna een ontspannen wandelingtje. Bij aankomst staat het eten klaar. In een paar maanden tijd is er veel gebeurd. Toen pionierden we zelf nog een maaltijd, nu staat er een kantoor en zorgen de koks voor vers brood, chapatis, rijst en bonen. Ook al moeten we het eten meenemen uit Wau, omdat er in Mayen Pajok weinig tot niets te koop is op de markt. De hoeveelheid groente is schamel, en fruit is helemaal niet te bekennen. De regen is al opgehouden, er is groente geoogst en flink gegeten. En een deel is verrot, omdat de kennis van conserveringstechnieken nog onvoldoende is en de markt verzadigd was. We slapen nog steeds in tenten, maar de harde ondergrond heeft plaats gemaakt voor een matras. Er is een toilet, dus we hoeven niet meer de bosjes te gebruiken zoals de rest van de gemeenschap. Niemand heeft thuis een toilet. De omgeving is rustgevend, in deze tijd van het jaar is er geen motoriseert voertuig te bekennen. Mensen gebruiken de benenwagen of de fiets. Koeien lopen klingelend voorbij. Op de markt zitten groepjes mannen bij elkaar te drinken, praten en een spelletje te spelen. Twee collega’s houden een Peace & Reconciliation workshop, waarbij ze kijken naar de problemen in het gebied en hoe die opgelost kunnen worden. Er wordt gesproken over de problemen binnen polygame gezinnen, maar ook over de problemen tussen de dorpelingen en stedelingen. ‘Zij vergeten ons, geven ons valse telefoonnummers’ klinkt het klagend. Er komen veel gevoeligheden naar boven. Met bewondering bekijk ik hoe mijn collega’s hier tactisch mee omgaan, en laten zien hoe er aan verzoening gewerkt kan worden. Het project is uitdagend, het gebied moeilijk toegankelijk, en er zijn bergen werk te verzetten. We heroverwegen de locatie voor de veerboot, brainstormen over hoe we een weg door het moeras aan kunnen leggen, hoe we de baseline study kunnen uitvoeren, een projectvoorstel voor FFA (het programma van het wereld voedselprogramma waarbij mensen gemeenschapswerk verrichten in ruil voor eten) vorm kunnen geven, het projectmanagement kunnen organiseren, en praktische problemen op kunnen lossen. Uitdagend en overweldigend om een rol in dit geheel te kunnen en mogen spelen.

Voor dit projectgebied is aandacht voor Disaster Risk Reduction cruciaal: hoe kunnen we de impact van de overstroming op het gebied verkleinen? Dorcas organiseerde in Addis Ababa, Ethiopië een training over hoe dat samen met de gemeenschap gepland en uitgevoerd kan worden. Een week met collega’s van het hoofdkantoor en verschillende Afrikaanse veldkantoren leren en oefenen. Tussendoor heerlijk veel groente eten, slapen in een bed met krakend witte lakens, douchen met warm water, een trui dragen, wandelen op een trottoir, en me verbazen over wat er allemaal te koop is. Natuurlijk kun je Ethiopië niet verlaten zonder injera (een soort pannenkoek) van teff gegeten te hebben. De Ethiopiërs in Zuid Soedan maken de injera van maismeel bij gebrek aan echte teff. Bijzonder om eindelijk de échte injera te proeven, en te zien hoe die verbouwd en geoogst wordt op het platteland. Grote hopen halmen liggen in de velden te wachten om verder verwerkt te worden. Tijdens een dag met praktisch werk ‘in het veld’ tekent de bevolking een kaart van hun gemeenschap op de zanderige vloer. Ze markeren de gebieden waar overstromingen plaatsvinden. Ze prioriteren de bedreigingen waarmee de gemeenschap te maken heeft. De hoop steentjes die gebruikt wordt om te stemmen groeit het snelst bij overstroming en droogte. We kijken wie het meest kwetsbaar zijn, en bespreken wat de gemeenschap kan doen om zich op dergelijke rampen voor te bereiden en deze te voorkomen.

Na de training heb ik een paar rustige dagen in Eldoret, Kenia. Heerlijk om met blote voeten in het gras te lopen, te lezen in de schaduw onder een boom, het ruisen van de bomen te horen, uit te slapen, veel groente en fruit te eten, te zwemmen in ijskoud water, te genieten van de stilte, de rust en het niets doen. De vrijheid om te doen en laten waar ik zin in heb, niemand die op me let, is verademend. Ik ben productief in de uren dat ik werk. Ongestoord kunnen werken is een ongekende luxe geworden.

Eenmaal terug in Wau, had ik samen met collega’s een Disability Inclusion workshop georganiseerd. Vertegenwoordigers van verschillende partner organisaties en de Dorcas-projecten leerden hoe we mensen met een beperking bij onze projecten kunnen betrekken, met welke barrières zij te maken hebben, en hoe we met hen om kunnen gaan. Een van facilitators is zelf rolstoelgebruiker. Als we aan het einde van de dag een ijsje gaan eten, zie ik mensen ongegeneerd naar haar staren. Dan gaat de theorie van overdag leven. ‘Het is niet prettig om aangegaapt te worden. Je mag wel kijken, maar moet daarna gewoon wegkijken’, had ze eerder gezegd. Een van de participanten in de training is een begunstigde uit ons ouderenproject. Papa noemen we hem. Hij is Blind en demonstreert hoe hij zijn stok gebruikt om zelfstandig te lopen. ‘Hiermee kan ik voelen waar de weg is. Ik kan zelfs snel lopen’, verklaart hij trots terwijl hij zijn pas versnelt en bijna door de ruimte rent. De andere participanten schateren het uit. Daar kan zelfs een niet-Blinde oudere van zijn leeftijd nog een voorbeeld aan nemen… Voor sommige van mijn eigen collega’s was het moeilijk te geloven dat ook mensen met een visuele beperking landbouw kunnen doen. Hopelijk heeft de training hen de ogen geopend en zullen in het vervolg ook Blinden aan onze landbouwprojecten deel kunnen nemen.

Er moet zoveel werk verzet worden dat het bijna verlammend werkt. ‘Ik heb helemaal geen tijd om kerstvakantie te hebben’, schiet het door mijn hoofd. Aan de andere kant realiseer ik me dat dat niet de oplossing is. ‘Het werk loopt niet weg’ zei mijn vader nuchter toen ik onlangs met hem skypte. Tijd nemen om uit te rusten, nieuwe energie op te doen, tijd door te brengen met familie en vrienden, de komst van Jezus en het nieuwe jaar te vieren. Om daarna met hernieuwde energie en frisse kijk de berg werk te lijf te gaan. Ik wens je alvast ontspannen en gezegende feestdagen en een inspirerend 2015 waarin we de wereld met z’n allen een beetje mooier mogen maken.